Over slapen & plassen
Waarom we nachtplassen
Een ander woord voor ’s nachts wakker worden om te plassen is nycturie, ofwel nachtplassen. Deze aandoening komt geregeld voor, en even vaak bij mannen als bij vrouwen. Nycturie komt vaker voor naarmate we ouder worden en hoort deels bij het normale ouderdomsproces. Veel vijftigplussers moeten ten minste eenmaal per nacht opstaan om te plassen, maar ook onder de leeftijd van 50 jaar komt nycturie regelmatig voor.
Hoe ontstaat nachtplassen?
Veel mensen denken dat het onvermijdelijk is om ’s nachts vaak naar de wc te gaan als je ouder wordt. Toch is het niet normaal als je vrijwel elke nacht meerdere keren het bed uit moet om te plassen.
Nachtplassen (nycturie) kan o.a. komen door:
- Vergrote urineproductie; normaliter wordt ’s nachts minder urine door de nieren geproduceerd dan overdag. Als dat niet het geval is, moet je vaker dan normaal naar de wc. Mogelijke oorzaken: diabetes, vochtophoping overdag of een nachtelijke overproductie van urine (nachtelijke polyurie) door een tekort aan het hormoon vasopressine. Deze lichaamseigen stof beperkt normaal gesproken ’s nachts de urineproductie.
- Kleine(re) blaascapaciteit; de blaas is hierdoor eerder vol waardoor je ’s nachts vaker moet plassen. Mogelijke oorzaken: prostaatvergroting, overactieve blaas, onderactieve blaas, blaasontsteking.
Wat kun je zelf doen?
Als je ’s nachts moet plassen en voortdurend moe bent vanwege een slechte nachtrust, wordt het tijd om naar de huisarts te gaan. Wellicht heeft het probleem een simpele verklaring – en een simpele oplossing.
Je kunt beginnen om vlak voor het slapengaan niets meer te eten of te drinken. Ook is het raadzaam om in de avond minder alcohol te drinken. Alcohol remt de productie van vasopressine. Het is wel belangrijk dat je je normale vochtinname overdag op peil houdt. Klik hier voor meer tips voor een betere nachtrust.
Mogelijke oorzaken
De door de huisarts gekozen behandeling is uiteraard afhankelijk van de gestelde diagnose. We zullen hier niet al te diep ingaan op medicijnen of doseringen, maar kunnen wel iets vertellen over mogelijke oorzaken van nachtplassen (nycturie). Je huisarts zal de behandelopties met je bespreken
Diabetes type 2 kan door overgewicht worden veroorzaakt, maar is ook erfelijk. Bij diabetes is er teveel suiker in het bloed aanwezig dat ook in de urine terechtkomt. Dit leidt ertoe dat er ook meer urine geproduceerd wordt dan normaal het geval is. Als je vermoedt diabetes te hebben, neem dan zo snel mogelijk contact op met je huisarts.
Veel ziektes veroorzaken een onbalans tussen vloeistoffen die in het lichaam moeten blijven en vloeistoffen die juist moeten worden afgevoerd. Dat kan leiden tot vochtophopingen in bepaalde delen van het lichaam. Soms worden plaspillen voorgeschreven om dat teveel aan vocht af te voeren. Plaspillen zorgen ervoor dat de nieren zout en water afscheiden.
Als de plaspillen die je gebruikt nachtplassen veroorzaken, moet je samen met je arts een beter tijdstip voor het slikken van de pillen kiezen.
Normaal gesproken produceert ons lichaam ’s nachts meer vasopressine, het hormoon dat de urine concentreert, dan overdag. Zo worden we niet wakker om te plassen. Als je ’s nachts niet genoeg vasopressine produceert, blijft de urine te veel aangelengd, zodat de blaas snel vol zit. Deze nachtelijke overproductie van urine wordt ook wel ‘nachtelijke polyurie’ genoemd. Het resultaat is dat je ’s nachts wakker wordt om te plassen.
Om goed vast te kunnen stellen of er bij jou sprake is van nachtelijke polyurie, kan je arts je vragen om een zogenaamde mictielijst, of Nachtplasboekje bij te houden. Hierin noteer je gedurende minimaal 1 etmaal hoe vaak en hoe veel je drinkt en plast. Je kunt het Nachtplasboekje van deze website downloaden en invullen om te kijken of je ’s nachts teveel urine produceert. Bekijk de instructie hier.
Veel ouder wordende mannen krijgen last van klachten bij het plassen. Problemen met plassen kunnen ontstaan doordat de prostaat vaak groter wordt naarmate mannen ouder worden, en de prostaat daarbij op de plasbuis begint te drukken.
Het kan helpen om de symptomen van een vergrote prostaat te herkennen. De plasstraal kan dunner en zwakker worden. Soms is het moeilijk om te beginnen met plassen en de blaas helemaal leeg te krijgen. Veel mannen moeten vaak naar de wc, zowel overdag als ’s nachts. Sommigen hebben het gevoel nog steeds te moeten plassen terwijl ze eigenlijk al klaar zijn.
Het gevoel dat je naar de wc moet, komt door speciale zenuwen die het lichaam gebruikt om de hersenen te informeren dat de blaas vol zit. Die signalen kunnen verkeerd terechtkomen of verkeerd worden geïnterpreteerd. Het resultaat is een kleine blaascapaciteit en een blaas die dus regelmatig geleegd wil worden, terwijl hij nog helemaal niet vol zit. Daardoor moet je vaker naar de wc, zowel overdag als ’s nachts.
Als de blaasspier te zwak is om alle urine uit de blaas te krijgen, blijft er een hoeveelheid urine in de blaas zitten. De blaas is dan weer sneller vol, en je moet al snel weer naar de wc.
Blaasontsteking is vaak de oorzaak van frequente en acute aandrang om te plassen. Mensen ervaren dan vaak een branderig gevoel tijdens het plassen. Blaasontsteking kan ook incontinentie veroorzaken. Je huisarts zal een urinemonster nemen om te onderzoeken of je een blaasontsteking hebt.
Let op! In sommige gevallen is er sprake van een combinatie: iemand kan prostaatklachten of een overactieve blaas (OAB) hebben én tegelijk nachtelijke polyurie. Als dan alleen de prostaatklachten of het blaasprobleem worden behandeld, zal de patiënt ’s nachts nog steeds wakker worden om te plassen. Het is dus verstandig om ook in het geval van bekende prostaatklachten of OAB na te gaan of sprake is van nachtelijke polyurie.
In het algemeen is het belangrijk om klachten met een huisarts te bespreken.